Δεν είναι σπάνιο λάτρεις έργων τέχνης να προχωράνε σε ακριβές αγορές βασιζόμενοι μόνο σε πληροφορίες από (συνήθως καλοπροαίρετους) πωλητές ή dealers σχετικά με την αξία ή την αυθεντικότητα ενός έργου. Δεν είναι σπάνιο, επίσης, αυτές οι πληροφορίες να αποδειχθούν λανθασμένες. Πλαστά έργα τέχνης έχουν κατακλύσει την αγορά. Πολλοί πλαστογράφοι έχουν τελειοποιήσει την τεχνική τους και αναπαράγουν πλαστά που ξεγελάνε και τα πιο έμπειρα μάτια.

Στην Ελλάδα, το πρόβλημα έχει φτάσει σε μη αποδεκτά επίπεδα όχι μόνο γιατί κυκλοφορούν πολλά πλαστά, αλλά επειδή και το νομικό πλαίσιο δυσκολεύει την κατάσταση. Ο νόμος απαγορεύει στους ιστορικούς τέχνης που εργάζονται στην Εθνική Πινακοθήκη να γνωματεύσουν για έργα που δεν ανήκουν στην συλλογή της, εκτός αν το διατάξει δημόσια αρχή ή πρόκειται για δημόσιο συμφέρον. Επίσης, απαγορεύεται να κατάσχονται ή να καταστρέφονται πλαστά έργα. Οπότε έχουμε μια σχετικά ελεύθερη κυκλοφορία πλαστών χωρίς κάποια επίσημη αρχή αρμόδια να γνωματεύσει επί της αυθεντικότητάς τους.  

Πώς μπορούν να προστατευθούν πιθανοί αγοραστές έργων τέχνης από το ρίσκο να πληρώσουν μια περιουσία για ένα έργο που δεν είναι αυθεντικό; Η απάντηση είναι απλή: να επιδείξουν τη δέουσα επιμέλεια πριν από την αγορά και να μην δρουν παρορμητικά.

Επειδή η επιθυμία αγοράς παραμένει το βασικό κίνητρο, υπάρχει έντονη η τάση οποιαδήποτε θετική (αλλά όχι τεκμηριωμένη) πληροφορία σχετικά με την αυθεντικότητα (‘το είδε ο τάδε που ξέρει απ’ αυτά’) ή την προέλευση (‘είναι αγορασμένο απ’ τον δείνα γνωστό dealer') να εκλαμβάνεται σαν κάποιου είδους πιστοποίηση. Πρέπει ο αγοραστής να είναι ενήμερος ότι πλαστά μπορούν να βρεθούν σε κάθε πηγή της αγοράς. Επομένως, πρέπει να επιμένει στην έγκυρη πιστοποίηση του έργου είτε από το ίδρυμα κάποιου καλλιτέχνη (όπου υπάρχει) ή υποβάλλοντας το έργο σε εξέταση μέσω επιστημονικών αναλυτικών μεθόδων. Απαραίτητη είναι η σχολαστική εξέταση όλων των διαθέσιμων εγγράφων καθώς και η νομική υποστήριξη. Πρέπει στη σύμβαση πώλησης να προβλέπονται ξεκάθαρα τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις των μερών καθώς και η περίπτωση αμφισβήτησης της αυθεντικότητας.  

Το ρίσκο αγοράς πλαστού έργου και τα πιθανά σημαντικά κόστη μπορούν να αποφευχθούν επιδεικνύοντας την δέουσα επιμέλεια πριν την αγορά. Η μεταγενέστερη επίδειξη επιμέλειας μπορεί να είναι αργά...

Η Φοίβη Κουβελά είναι δικηγόρος με εξειδίκευση στο δίκαιο της τέχνης. Δρα συμβουλευτικά σε θέματα που σχετίζονται με την αγορά, τη διατήρηση, το δανεισμό και την πώληση έργων τέχνης.  

Εάν η αγορά ή η πώληση ενός έργου τέχνης είναι κάτι που σας ενδιαφέρει, μην διστάσετε να επικοινωνήσετε.